ورود «کمیته اخلاق» به طرح قلیان اکسیژن/ اهمیت حفظ سلامت جامعه در طرح‌های مطالعاتی

دکتر علی حاجی در گفت وگو با ایسنا. وی در ابتدای سخنان خود با تشریح اهمیت اخلاق در تحقیقات علمی، اظهار داشت: کار علمی یا طرح پژوهشی باید بر اساس اصول علمی و اخلاقی انجام شود، در غیر این صورت نتایج کار ارزش علمی ندارد و قابل انجام نیست. استفاده شده .

وی با اشاره به سه وظیفه اصلی کمیته های اخلاق در پژوهش گفت: اولین وظیفه کمیته های اخلاق پژوهش «حفاظت و مراقبت از موضوع» است. یعنی افرادی که در تحقیقات یا مطالعات شرکت می کنند باید از آسیب های احتمالی محافظت شوند.

دبیر کمیته ملی اخلاق تحقیقات زیست پزشکی با بیان اینکه هیچ اجباری برای بیماران برای شرکت در یک طرح تحقیقاتی وجود ندارد، افزود: مهمترین و اولین هدف این است که افراد درگیر در یک مطالعه در معرض آسیب قرار نگیرند. می توان گفت اکثر برنامه های درسی به درد شرکت کنندگان نمی خورد اما در درازمدت برای جامعه مفید تلقی می شود.

حاجی با بیان اینکه مراقبت و صیانت از موضوعات نیز مستلزم همکاری مستمر است، تصریح کرد: برای تداوم ارتباط شرکت کنندگان با برنامه های درسی، صیانت از موضوعات اجباری و یکی از وظایف اصلی کارگروه ها/کمیته های اخلاق پژوهشی وزارت بهداشت محسوب می شود.

دبیر کمیته ملی اخلاق تحقیقات زیست پزشکی ادامه داد: بنابراین به صرف اینکه باید به جامعه کمک کنیم، نمی توانیم از هیچ روشی برای انجام پژوهش استفاده کنیم. به عبارت دیگر هدف وسیله را توجیه نمی کند و ما در حفظ موضوع بسیار جدی هستیم و هیچ تعارفی نداریم.

مسئولیت تحقیق بر عهده کمیته اخلاق می باشد

وی وظیفه دوم کمیته اخلاق پژوهش را تشریح کرد: «مراقبت به پژوهش» از دیگر وظایف کمیته اخلاق است. یک تحقیق باید بر اساس اصول علمی، موضوعات جدید و مورد قبول دنیا طراحی و انجام شود. با روش های علمی قدیمی نمی توان طرح تحقیق یا مطالعه انجام داد. یک تکنیک علمی، حتی اگر توسط افراد برجسته در حوزه پزشکی معرفی شده باشد، اما با گذشت زمان منسوخ شده باشد، نباید برای یک برنامه درسی استفاده شود.

دبیر کمیته ملی اخلاق تحقیقات زیست پزشکی ادامه داد: اگر مطالعه یا طرح پژوهشی با روش علمی جدید انجام نشود، نمی توان به نتایج استناد و استفاده کرد. تعیین طرح بررسی یا تحقیق باید دقیق و متناسب با شرایط کشور باشد. همچنین هزینه ها در طرح پژوهشی باید متناسب با اقداماتی باشد که انجام می دهیم. ویژگی های طرح تحقیق محدود به پیمایش یا تحقیق نیست، بلکه محقق باید از مهارت های لازم و دانش کافی نیز برخوردار باشد.

وی ادامه داد: اگر کمیته اخلاق پژوهشی به این نتیجه برسد که محققی از مهارت و صلاحیت کافی برخوردار نیست، ممکن است مانع از انجام مطالعه شود.

«منشور اخلاقی» در برنامه های درسی چیست؟

حاجی درباره صدور «منشور اخلاقی» گفت: وقتی طرح یا پژوهشی منشور اخلاقی داشته باشد به این معناست که باید به موضوع حداکثر توجه شود و محقق صلاحیت لازم برای انجام این پژوهش را داشته باشد.

وی ادامه داد: زمانی که منشور اخلاقی به یک پروژه مطالعاتی داده می شود، نحوه اجرای آن نیز در منشور اخلاقی لحاظ شده و باید بر حسن انجام کار نظارت شود. هرگونه تغییر در روش انجام پروژه تحقیقاتی باید در شورای علمی مطرح و برای روش جدید مجوز جدیدی صادر شود.

حاجی در خصوص سومین وظیفه کمیته اخلاق گفت: رسیدگی به پژوهشگر از دیگر وظایف کمیته اخلاق است. تربیت محقق کاری زمان بر و پرهزینه و حاصل تلاش چندین ساله مراکز دانشگاهی و تحقیقاتی است. از سوی دیگر، انجام تحقیق اجتناب ناپذیر است; علم بدون تحقیق توسعه نمی یابد. بنابراین، صرفاً به دلیل خطا یا اشتباه در تحقیق، نباید تمام فعالیت های پژوهشی را زیر سوال ببرید و به دنبال محدود کردن تحقیق یا انجام پروژه های تحقیقاتی باشید.

وی در خصوص «بازپس گیری» مقالات افزود: یکی از موضوعاتی که در چند سال اخیر مورد توجه و بحث قرار گرفته، موضوع رد مقاله است. بدون شک پس گرفتن مقاله بیانگر بروز خطا یا اشتباه در قسمت های مختلف تحقیق یا مراحل نگارش مقاله و انتشار آن است. متأسفانه همه محققان در معرض این اشتباهات هستند. حتی بررسی‌های همتایان نشان می‌دهد که برندگان جایزه نوبل نیز مقالاتی پس گرفته شده‌اند، زیرا آنها در اجرای برنامه درسی خود اشتباه کرده‌اند. بدون شک وقوع چنین خطاهایی غیرقابل قبول است و همه باید سعی کنند از آن اجتناب کنند.

دبیر کمیته ملی اخلاق تحقیقات زیست پزشکی گفت: خطای منتهی به پس گرفتن مقاله می تواند به دلایل سهوی یا عمدی باشد. البته بررسی ها نشان می دهد که علل این پدیده بیشتر غیرعمدی است. البته مسائل حاشیه ای هم هست که اینجا مطرح نمی شود. اگر کمیته اخلاق تحقیقات زیست پزشکی وزارت بهداشت متقاعد شود که خطا عمدی بوده است، رفتار متفاوتی با متخلفان خواهد داشت.

ورود کمیته اخلاق تحقیقات زیستی وزارت بهداشت به طرح تحقیقاتی اکسیژن قالیان

خواجی در ادامه سخنان خود درباره آخرین وضعیت طرح تحقیقاتی قلیان اکسیژنی توضیح داد: کمیته اخلاق تحقیقات زیستی وزارت بهداشت در حال بررسی طرح تحقیقاتی قلیان اکسیژنی است. این کمیته پس از انجام مطالعات لازم نظر خود را به کادر مدیریتی و کارکنان وزارت بهداشت اعلام خواهد کرد.

وی در پاسخ به سوالی مبنی بر اختلاف نظر کارشناسان و دست اندرکاران این تحقیق در مورد مضرات قلیان اکسیژنی، اظهار داشت: در صورتی که کمیته اخلاق تحقیقات زیستی وزارت بهداشت به این نتیجه برسد که طرح تحقیقاتی قلیان اکسیژنی قابل اجرا است. مجوز ادامه پروژه داده خواهد شد و در صورت اطلاع از مضر بودن این دستگاه در این طرح تحقیقاتی اختلال ایجاد خواهد کرد. استعلام طرح تحقیقاتی قلیان اکسیژنی توسط کمیته اخلاق تحقیقات زیستی وزارت بهداشت آغاز شده است که تنها از منظر اخلاقی به این طرح می پردازد و از این رو توسط شوراهای تخصصی قلب و ریه کمک می شود.

جلسه کمیته اخلاق با مجریان طرح قلیان اکسیژنی

حاجی با اشاره به برگزاری جلساتی با مجریان طرح قلیان اکسیژنی گفت: منتظر پاسخ مجریان طرح قلیان اکسیژنی هستیم تا به جمع بندی نهایی برسیم. اگرچه هنوز نتایج مورد انتظار ارائه نشده است، کمیته اخلاق تحقیق در تعیین نتایج نهایی نقش دارد. پس از تایید نتایج، جمع بندی نهایی به مدیران پروژه اعلام و در صورت نیاز نتایج نهایی در رسانه ها منتشر خواهد شد.

وی گفت: باز هم تاکید می کنم طرح تحقیقاتی قلیان اکسیژن موافقان و مخالفانی دارد اما نظر هیچ یک از این گروه ها نظر بالادستی به حساب نمی آید. به گفته کمیته اخلاق در تحقیقات بیولوژیکی وزارت بهداشت، طرح های تحقیقاتی باید به گونه ای باشد که سلامت جامعه حفظ شود.

انتهای پیام